FELSEFEYE GİRİŞ
-Felsefe sözcüğü eski yunanca’da phileo(sevmek) ve sophia(bilgelik) terimlerinin birleşmesinden oluşmuştur.Felsefe,herhangi bir çıkar gözetmeksizin bilginin,bilgeliğin
Peşinden koşma onu talep etme faaliyetidir.Felsefenin ilk ortaya çıktığı zamanlarda düşünürler var olanların temelindeki “öz”ün ne olduğu sorgulanmış,pisagor,bu bilgiye
Ulaşmanın Tanrı’lara özgü bir şey olduğunu,insanın hakikatın özüne ulaşamayacağını,
hikmet’in bilgisini ancak talep edebileceğini savunmuştur.
-İ.Ö 6.Yüzyılda İyonya’da doğa felsefecileri adı verilen bir grup doğada olup biten olayların
Doğa üstü güçlerle açıklanmasına karşı çıkmış ve doğanın yine doğal olaylarla açıklanması gerektiğini savunmuşlardır.Bu düşüncenin önemi kalıplaşmış inançlar yerine akla ve araştırmaya,inceleme ve gözleme önem veriyor olmasından kaynaklanmaktadır.
-Felsefenin tanımıyla ilgili filozoflar arasında bir fikir birliği yoktur.Ne kadar filozof varsa
O kadar felsefe vardır.
FELESEFENİN ÖZELLİKLERİ:
-Felsefe kültürün billurlaşmasıdır.(kültürün saflaşması,nitelik kazanması)
-Tutarlıdır;Ortaya konan felsefe,teori ya da düşüncenin dengeli,aralarında çelişme bulunmayan,her yönden bağdaşır olması
-Felsefede önemli olan cevaplar bulmak değil,sürekli sorular sorarak konu hakkında derinleşmek,bu yolla sağlam ve hakiki bir bilgiye ya da kavrayışa sahip olmaktır.Bu nedenle felsefede kesinlik ve bitmişlik yoktur.
-Felsefe,insan ve evren ile ilgili konuları birbirinden ayırmadan ele aldığı için bütünsel bir niteliğe sahiptir.
-Her filazof belli bir çağın ve toplumun insanıdır ve yaşadığı dönemin ve toplumun(kültürün)
özellikleri düşüncelerini şekillendirir.Bu sebepten dolayı felsefe “ öznel”dir.
-Felsefe,her türlü olay ve bilginin göründüğünden ve bilindiğinden farklı olabileceğini düşündürttüğü için eleştirel bir niteliğe sahiptir.
-Felsefede düşünceler ortaya mantık ve akıl kadar felsefe tarihi içinde oluşmuş düşünme şekillerinden de(felsefe kültüründen)yararlanılır.Bu nedenle felsefe sistemlidir.
BİLGİ NEDİR?
İnsan aklı ve düşünebilme gücü sayesinde diğer varlıklardan farklı ve özel bir yere sahiptir.
Bu yeteneği sayesinde insan var olduğu günden itibaren yaşamını korumaya,kolaylaştırmaya,
Doğa ve diğer türler üzerinde hakimiyet kurmaya çalışmıştır.İnsan bunu aklı ve düşünebilme
yetisi sayesinde(bilme yetisi)başarmıştır.Bilgi,bilen varlığın bilinene yönelmesi sonucu elde ettiği üründür.Felsefede bilen varlığa suje(özne),bilinen varlığa obje(nesne,kişi,olay,toplum,
doğa,kendimiz,fikirler...)adı verilir.Bilme edimi bilgi aktlarıyla(düşünme,algılama,gruplama,
soyutlama,kavrama,mantıksal ilişki kurma)gerçekleşir.Yani özne ile nesna arasındaki bağlantı bu bilgi aktları aracılığıyla kurulur.
BİLGİ TÜRLERİ:
a)Gündelik Bilgi:
-Günlük yaşantılarımız ve deneyimlerimiz sonucu elde ettiğimiz bilgidir.
-Sistemli olarak elde edilmez.İnsanın tecrübelerinden bir sonuç çıkarmasıyla ortaya çıkar.
Bu nedenle subjektiftir(öznel-kişisel)
-Kişisel deneyimler olduğundan genel-geçer(herkes tarafından aynı kabul edilmeyen)nitelik taşımazlar.
-Doğruluk değerleri tek tek olaylarla sınırlıdır.
b)Teknik Bilgi:
-İnsanın bilgi,beceri ve yeteneklerini kullanarak doğal nesneleri yaşamlarını kolaylaştıracak
Araç-gereçlere dönüştürmesidir.
-Teknik bilgide amaç bilmek değil üretmektir.Bu nedenle pratik yarar amaçtır.
-Teknik bilgi iki farklı bilgi türüne göre elde edilir:
1)Gündelik Bilgiye Dayanan Teknik Bilgi:Gündelik bilgi ve beceriye dayalı olarak ortaya çıkan bilgidir.Örneğin;topraktan kap,çanak yapmak...
2)Bilimsel Bilgiye Dayanan Teknik Bilgi:Bilimsel bilginin uygulanması ile elde edilir.
Günümüzde teknik bilime dayalı olarak gelişmektedir.Bilim de teknolojinin imkanlarından yararlanarak yeni icadlar geliştirmektedir.
c)Sanat Bilgisi :
-Sanatsal bilgide özne objeyi kendi duygularına göre algılar.
-Sanatçı düş gücünü ve yaratılığını kullanarak objeye kendi anlayışına göre biçim ve anlam verir;Bu nedenle sanatsal bilgi subjektiftir.(öznel)
-Sezgiye ve yaratıcı hayal gücüne dayalı bir bilgidir.
-Öznel olması münasebetiyle sanat bilgisinde doğru ve yanlış değil,güzel ve çirkin kavramlarından söz edilebilir.
-Sanatçının ortaya koyduğu eser anlık bir yaratıcılığın sonucu ortaya çıktığı için tek olma
Özelliğine sahiptir.
d)Dini Bilgi:
-Din,kutsal bir varlığa inanç yoluyla bağlanma üzerine kurulmuş bir sistemdir.
-Suje ile obje arasındaki bağlantı inanç ve ibadaet yolu ile kurulur.
-Bu tür bilginin doğruluğu ya da yanlışlığı sorgulanmaz.İnanma,denetlenebilen,ölçülebilen bir şey değildir.İnanç ise toplumdan topluma,zamandan zamana,kişiden kişiye göre farklı nitelikler,anlamlar kazanır.Din nesnel bir şekilde tecrübe edilemeyeceğinden nesnal bir kanıtı da olmasından söz edilemez.
-Din,insanın manevi yaşantısını düzenler.
e)Bilimsel Bilgi:
-Bilimsel bilgi nesneldir.(objektif)Bilimsel bilgi,bilim adamının inanç,duygu,düşünce ve görüşlerinden bağımsız olarak elde edilir.
-Bilimsel bilgi olması gerekeni değil,olanı ortaya koyar.gerçekliği olduğu gibi(doğru)yansıtır.
-Sistematik bilgi edinme sürecidir(problem,varsayım-hipotez,gözlem,deney,teori,yasa)
-Tümevarım yöntemini kullanır.Çünkü,doğayı ve toplumu bir bütün olarak değil de parçalara ayırarak inceler.Tümevarım,benzer niteliğe sahip teklerin bilgisinden benzerler hakkında genellemeye varmak olduğundan,bilimsel bilgi genelleyicidir.Bu sebepten yasalaştırılan bilgiler genelleştirilebilir.
-Bilimsel bilgi yığılarak ilerler,bu sebepten dolayı birikimlidir.Her bilimsel bulgu kendinden
Önceki bulguları temel alarak ilerler.
-Bilimsel bilgi kesinlik niteliğine sahiptir.Bilim,elde ettiği bulguları bilimsel yöntem kullanarak denetler.Böylece olaylar arasında neden-sonuç ilişkisi kurarak yasalara ulaşır.
-Bilimsel bilgi evrenseldir.Bilim adamına,elde edildiği topluma vaya zamana ait değildir,tüm insanlığın ortak malıdır.
-Formel(matematik,mantık),doğa(fizik,kimya,biyoloji,jeoloji),insan(psikoloji,sosyoloji,tarih,
antropoloji)bilimleri olarak üç sınıfa ayrılırlar.
1)Formel bilimler;konuları zamanda ve mekanda yer kaplamayıp sadece düşüncede bulunurlar.Tümdengelim yöntemini kullanırlar.
2)Doğa bilimleri;Olaylar arasında neden-sonuç ilişkisi kurarak yasalara ulaşmaya çalışırlar.
Tümevarım yöntemini kullanırlar.
3)İnsan bilimleri;Deney olanakları doğa bilimlerindeki kadar fazla olmadığından anlama gözlem ve anlama tekniğini de kullanırlar.
f)Felsefi Bilgi:
-Felsefi bilgi eliştireldir.Felsefi bilgi içinde hiçbir görüş sorgulanmadan kabul edilmez.
-Felsefi bilgi bütünseldir.Felsefi bilgi varlığı incelerken,varlığı ayrı ayrı alanlar olarak değil,
Varlığı,bütünlüğü içinde ele alır.
-Felsefi bilgi yığılır(kümülatiftir) ancak ilerlemez.Filozof kendinden önceki filozofların düşüncelerini bilirancak felsefe öznel bir bilgi olduğ için her filozofun kendi düşünce sistemi vardır.Her filozofaynı konuya kendi oluşturduğu çerçeveden bakar.Bu durum aynı soruya
farklı cevapların berilmesine sebep olur.
-Felsefi bilgi refleksiyonlu bir bilgidir.Felsefe,düşünme üstüne düşünmedir.Önceden edinilmiş bilgiler üzerine tekrar tekrar dönerek onları eleştirel bir bakış açısıyla yeniden irdeler.
-Felsefi bilgi tutarlıdır.Felsefe akıl ve mantık temelinde düşünce ürettiği için her düşünce birbiriyle uyumlu bir bütünlük içindedir.
-Felsefi bilgide kesinlik ya da bitmişlik yoktur.Felsefe tarihi boyunca sorulan sorular aynı
olmasına rağmen bu sorulara verilen yanıtlar farklı farklı olmuştur.Felsefe bilimin konuları-
nın dışında daha farklı konularla ilgilendiği gibi bilime yöntem de dikte eder.Yani bilimler-
deki gibi sınırlı bir konusu ve yöntemi yoktur.Bilimde yöntem tektir;ancak felsefede yöntemin nasıl olduğu filozofa bağlıdır.Felsefede sadece deney yapılamaz,bu sebepten felsefenin
cevaplarından yasalara kanunlara,herkes için geçerli bilgilere ulaşmak mümkün değildir.
-Felsefi bilgi öznel bir bilgi türüdür.Felsefi bilgi,onu yaratan filozofun dünya görüşünü,kişilik
özelliklerini,endişelerini,umutlarını yansıtır.
FELSEFİ BİLGİNİN DİĞER BİLGİ TÜRLERİYLE İLİŞKİSİ :
a)Felsefe-bilim ilişkisi:
Ortak yönleri Farklı özellikleri
-eleştirel olmaları . -Felsefe yığılır,ilerlemez;Bilim,birikerek
-Evrensel olmaları. ilerler.
-Sistemli ve tutarlı olmaları. -Felsefe subjektif,Bilim objektif
-Bilme ihtiyacını giderirler. -Felsefenin sonuçları kesin değildir;bilimin
Sonuçları kesindir.
-Felsefe olgusal olanla sınırlı değildir;ancak
bilim olgusal olanla sınırlıdır.
b)Felsefe-sanat ilişkisi:
Ortak yönleri Farklı yönleri
-Varlığı yaratıcı zeka ile kavramaları -Felsefe aklı,sanat,sezgi ve hayal gücünü
temele alır.
-İkisi de subjektiftir. -Ürünü düşünseldir;sanatın ürünü somuttur.
- İnsanın yaratıcı yönünün ürünleridir. -Hakikatı arar;sanat güzelin peşindedir.
-Ölçü mantıkken,sanatta beğenidir.
c)Felsefe-din ilişkisi:
Varlığı,evreni,hayatı bütünlük içinde kavrayım anlamaya çalışmaları en temel ortak özellikleridir.İkisinde de akıl,düşünme,sorgulama vardır;ancak felsefede refaerans insanın kendi aklıyken,dinde referans kutsal kitaplar,inanışlardır.Felsefi bilgi eleştireldir;ancak inanan bir kimse için belli konular sorgulanamaz.Örneğin;inanan biri “ben inanıyorum,peki iman nedir?İnanmak doğru bir eylem midir?”gibi sorular sormaz.Bu sebepten dindeki bazı kurallar dogmatiktir hiç değişmez.Örneğin; “ben Allah’a inanıyorum ancak peygambere inanmıyorum”gibi düşünürsek,o halde inandığımız şey islam dini olarak tanımlanamaz.
İşte bu noktadan hareketle dinde belli kalıpların,kuralların olduğunu söyleyebiliriz.Felsefede de kurallar vardır;ancak dindeki kurallarla felsefedeki kurallar farklılık gösterir.Örneğin;
Felsefe aklı,düşünmeyi,sorgulamayı,eleştirmeyi temele alırken,din vahiye dayanır.
